Intrekking van rijbewijs als ‘straf met een omweg’ voor cannabisgebruikers

Stoned achter het stuur zitten is niet bepaald verantwoord. Het is in de meeste Europese landen dan ook strafbaar.

In sommige landen, zoals Zwitserland of Oostenrijk, wordt in het verkeer regelmatig op THC gecontroleerd. In andere landen gebeurt dat nauwelijks. In Duitsland is er ten aanzien van verboden stoffen een regelrechte controlegekte ontstaan. Zo hanteert men niet alleen de laagst mogelijke Grenswaarde van 1 ng THC/ml bloed, maar meet men zelfs stoffen die THC afbreken om zo de intensiteit en frequentie van het gebruik te kunnen vaststellen.
Wie de grenswaarde overstijgt, betaalt ongeveer 500 euro voor z’n ritje onder invloed en krijgt een rijverbod van enkele weken. Dat is nog tot daaraan toe. Wanneer het rijverbod verstreken is, komt er echter meestal een schrijven van de rijbewijsverstrekkende instantie dat een onmiddellijke drugstest inclusief abstinentiebewijs vereist is. Maar ook wie onder de grenswaarde van 1 ng blijft en volledig nuchter is, kan zijn rijbewijs nog kwijtraken wanneer de passieve waarde die de afbraakstoffen van THC aangeven te hoog is. Om te beginnen is de waarde van 1 ng natuurlijk lachwekkend, omdat die de rijvaardigheid totaal niet beïnvloedt. In Zwitserland mogen trambestuurders nog 3 ng in hun bloed hebben. In Washington State en Colorado (VS) hebben de autoriteiten, na wetenschappelijke evaluatie, een DUI-waarde (Driving Under Influence) van 5 ng vastgesteld. Op basis van de passieve waarde kunnen geen conclusies worden getrokken over het vermogen van de cannabisgebruiker om al dan niet aan het verkeer deel te nemen. Duitsland is dus met voorsprong het enige land ter wereld waar cannabisgebruikers qua vervolging meer te vrezen hebben van het administratief recht dan misdadigers van het strafrecht. Deze waanzin heeft er al toe geleid dat voetgangers en taxipassagiers hun rijbewijs zijn kwijtgeraakt omdat ze betrapt werden bij het gebruik of op het bezit van cannabis. Maar daarover later meer.

Hardere straffen in Duitsland t.o.v. andere EU-landen…

Wat is de reden dat Duitsland cannabisgebruikers in het verkeer veel zwaarder bestraft dan welke andere EU-lidstaat ook, terwijl het bij bezit van kleine hoeveelheden en gebruik lang niet zo repressief is als vele buurlanden? De politiek in het zuiden van Duitsland is, zoals zo vaak, de schuldige. Toen het Bundesverfassungsgericht (federaal constitutioneel gerechtshof) in1994 het bezit van kleine hoeveelheden decriminaliseerde en het tijdperk Kohl ten einde leek te lopen, geloofde men dat het grote moment nabij was. Als rood-groen werkelijk zou winnen, zou decriminalisering plaatsvinden. Ook uit de SPD kwamen geluiden in deze richting. Zelfs de minister van Financiën, Hans Eichel, was een voorstander van legale hasj. Helaas Gerhard Schröder niet. En wat hij niet wilde, gebeurde niet. Op dat moment werd er in Duitsland tamelijk openlijk geblowd en zelfs in het repressieve zuiden had de narcoticawet zijn afschrikkende werking verloren, zolang je maar om een beetje wiet in je zak ging. Daar, waar je eerder voor een grammetje een huiszoekingsbevel aan je broek kreeg en soms de nacht in de lik kon doorbrengen, had de politie ineens nauwelijks nog de mogelijkheid kleine blowers te pesten. Toen men vervolgens steeds vaker ook in Stuttgart en München, net zoals dat in Berlijn en Hamburg al sinds de hippietijd het geval was, in de openbaarheid geconfronteerd werd met wiet uit het toen liberale Zwitserland, headshops en growshops, en de bonte rest van de cannabiscultuur, was het Schluss met het geduld van de door conservatieven gedomineerde deelstaten Baden-Württemberg en Beieren. Men begon hetrijbewijsrecht als “vervangend strafrecht” te introduceren, ontwikkelde sneltests en creëerde door middel van wetsvoorstellen de benodigde grondslagen voor de huidige situatie. Derijbewijsverordening, met haar talrijke paragrafen, heeft sindsdien niet als doel om rijden onder invloed van drugs te voorkomen, maar om iedereen die illegale stoffen consumeert of in het verleden geconsumeerd heeft, zijn rijbewijs af te pakken. Ongeacht of de persoon onder de invloed van de hasj, de coke of de speed is. Bij alle andere drugs behalve cannabis wordt het rijbewijs na één keer gebruiken al ingetrokken, ongeacht of gebruik bij het autorijden of bij een rave plaatsvond. Bij cannabis dient het tenminste nog om regelmatig gebruik te gaan.

De zogenaamde ‘idiotentest’

De constatering kan gedaan worden door een overheidsfunctionaris zonder medische of psychologische opleiding. Is de beambte van mening dat je regelmatig blowt, dan wordt je rijbewijs ingetrokken en dien je een geneeskundig-psychologisch onderzoek te ondergaan (‘idiotentest’) inclusief abstinentiecontrole in de vorm van een urine- of haartest. Dat kost inclusief advies en leges een paar duizend euro, maar brengt wel je ecologische voetafdruk weer in het groen omdat je gemiddeld een jaar niet mag autorijden. Wie zijn rijbewijs weer terug hebben wil, moet verplicht een training ondergaan (op eigen kosten), waarvan zelfs mensen zonder problematisch gebruiksgedrag de strikvragen niet kunnen beantwoorden. Blowen kun je al die tijd natuurlijk niet totaal niet. De oproep voor de urinetest komt namelijk altijd onaangekondigd en de gevoeligheid van de meetapparatuur is inmiddels zeer hoog. Dit alles kan je overkomen als automobilist, fietser of voetganger, of je nou geblowd hebt of niet. Het enige criterium is dat je eventueel regelmatig zou kunnen blowen. In Duitsland betekent regelmatig ook tweemaal per maand, want meer dan twaalf gebruiksmomenten per jaar geldt officieel al als regelmatig. Bij alcohol begint ‘regelmatig’ pas in geval van bedwelming en bij meerdere gebruiksmomenten per week. Vanuit het zuiden van Duitsland heeft deze starre praktijk zich de afgelopen jaren over de rijbewijsautoriteiten van het hele land verspreid.

Als idioot gebrandmerkt

Wie eenmaal een MPO (medisch-psychologisch onderzoek) ondergaat, heeft een gebruiksprobleem. Anders hoef je geen MPO te ondergaan, nietwaar? Dit is echter bij alcohol, en zeker bij cannabis, geen afspiegeling van de werkelijkheid maar van de eigen opvatting van de rapporteur. Die gaat er namelijk van uit dat de collega’s van de rijbewijzen alleen echte probleemgebruikers naar het MPO sturen. Daarom is iemand die op het moment van het vergrijp zelden gebruikt en dat eerlijk zegt, in de ogen van de psychologen vaak niet toerekeningsvatbaar. Ervaren MPO-adviseurs adviseren daarom vaak het vroegere gebruik te overdrijven (in vaktermen: historische consumptiepiek) zodat je tijdens het MPO in staat bent je abstinent en – bovenal – berouwvol te betonen En omdat de rijbewijsinstantie aan de lange rij mensen aan wie ze de rijbevoegdheid ontzeggen goed geld verdient, peinzen ze er niet over ook maar iets aan hun praktijk te veranderen.

Aardige voorbeelden?

Jenny Westhauser uit Mainz werd op weg naar een festival, als passagier in een taxi, betrapt met 2,5 gram cannabis. Kort daarop ontving ze een schrijven waarin twijfel aan haar rijvermogen geuit werd en dat ze binnen drie dagen op eigen kosten een drugstest moest ondergaan. Zou ze de goedkeuring niet binnen 14 dagen overhandigen, dan zou op grond van de daaruit blijkende ongeschiktheid om een motorvoertuig te besturen haar rijbewijs worden ingenomen. Jenny Westhauser kon de reden niet billijken en weigerde aan de eis gehoor te geven. Ze wilde deze onzin door een rechtbank laten toetsen. Nadat ze zich verzekerd had van de steun een van ‘s lands meest ervaren advocaten en zich op het hoogste niveau had beklaagd, mocht ze toch haar rijbewijs houden. De meeste slachtoffers sputteren echter niet tegen omdat dat in het Duitse administratieve recht veel moeilijker is dan in het straf- of verkeersrecht. Ze geven gevolg aan de onzinnige eisen, ook al zijn ze wederrechtelijk. Of ze nemen een verkeersrechtadvocaat, die niet veel weet van administratief recht en dus ook niet echt helpt.

Een student uit Baden-Württemberg die onder de grenswaarde van 1 ng zat, raakte zijn rijbewijs kwijt wegens “regelmatig gebruik”. Zijn gebruik, dat tot dan toe slechts sporadisch was, heeft hij sinds de controle volledig gestopt, zodat bij de drugstest geen drugsgebruik meer aangetoond kon worden. Ook na de inlevering van een positief rapport van een medisch specialist heeft de man zijn rijbewijs niet teruggekregen. Hij zal zijn onthouding moeten bewijzen door middel van een MPO, dat 600 euro kost. Tot dusver heeft hij al 500 euro geïnvesteerd in rapporten.

Een bezitter van een rijbewijs die een rapport van een medisch specialist moest overleggen, gaf tegenover de arts toe dat hij op feestjes vroeger wel eens zowel alcohol als cannabis gebruikt had. Dat was een ernstige vergissing. Omdat dit gegeven in het rapport kwam te staan, verordonneerden de autoriteiten opnieuw een MPO, ondanks het feit dat de man aantoonbaar zes maanden niet gebruikt had. Op grond van zijn bekentenis zou nog steeds twijfel bestaan aan zijn rijbekwaamheid, hetgeen alleen uit de weg geruimd kon worden door een MPO. De persoon in kwestie weigerde het onderzoek omdat hij vond dat het rapport dat hij had ingeleverd zijn onthouding afdoende bewees. Daarop nam de overheid zijn rijbewijs in. Zijn eis is in eerste instantie door de administratief rechter afgewezen.

Goede zaken

Uit deze bestraffing voor blowers langs een omweg heeft zich inmiddels een complete industrie ontwikkeld. Talrijke producenten van sneltests, die volgens recent onderzoek geen enkele positieve invloed hebben op de verkeersveiligheid, psychologen, MPO-trainers en medisch specialisten in de hele EU bieden inmiddels hun diensten aan. Ook de middelen om deze machinerie te omzeilen zijn zeer bijzonder, zoals kunsturine en kunstpenissen van de Duitse firma Cleanurin.

Vanzelfsprekend is het noodzakelijk om andere verkeersdeelnemers te beschermen tegen alcoholici, junks en anderszins benevelden. Het rijbewijsrecht lijkt er echter op af te koersen dat cannabisgebruikers helemaal niet meer aan het verkeer kunnen deelnemen; ongeacht of je de hele dag blowt, of twee keer per week of alleen in het weekend. Het bij alcohol veel aangehaalde (on)vermogen om aan het verkeer deel te nemen wanneer je gedronken hebt, speelt daarbij ook geen rol, ondanks dat dit vermogen bij cannabis veel sterker is. Dat wordt aangetoond door een recent artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Quarks und Co. De meeste politieagenten zijn zich hiervan totaal niet bewust en denken echt dat het positieve resultaat van een vrijwillige (!) urinetest betekent dat de persoon in kwestie apestoned is. In plaats van zich, zoals bij dronken mensen, op de uitvalverschijnselen te concentreren, vertrouwt de Duitse diender liever op een sneltest die weinig zegt over de feitelijke staat van de gecontroleerde. Wordt het streepje THC-positief gehaald, dan moet je vaak ook nog aanhoren hoe onverantwoordelijk je bent. Rechtvaardigingen als “maar ik heb gisteren gerookt, niet vandaag” kun je maar beter helemaal achterwege laten omdat de rijbewijsautoriteiten daaruit weer andere verkeerde conclusies kunnen trekken. Wie in het kader van een verkeerscontrole een urinetest wordt gevraagd te ondergaan en nog resten THC in het bloed heeft, kan maar beter weigeren. Dan moet de politie namelijk een bloedonderzoek verordonneren, dat ze in het geval van een positief teststreepje sowieso moeten laten uitvoeren. Alleen wie al weken geen wiet meer heeft geconsumeerd, kan met een gerust hart in het bekertje plassen.

EU-burgers betalen direct

Nu deze praktijk zich over bijna geheel Duitsland verbreid heeft en het dus om zeer veel mensen gaat, verandert er wellicht iets.  Prof. Dr. Volker Auwärter, lid van de Sachverständigenausschuss für Betäubungsmittel und Forensiker (comité van deskundigen voor verdovende middelen en gerechtelijke geneeskunde) van de Universitätsklinikum Freiburg, bekritiseert de huidige praktijk in het rijbewijsrecht. Hij licht de psychoactieve stoffen vanuit een geneeskundig en farmacologisch perspectief toe en zegt dat er een kans is dat je je rijbewijs kwijtraakt bij hoeveelheden die vrijwel geen werking hebben. Zo is het risico van een ongeluk bij de legale 0,5 promille twee keer zo hoog als bij 0,0 promille. Bij de geldende grenswaarde van 1 ng/ml bloedserum is de werking al lang vervlogen. In tegenstelling tot chauffeurs onder invloed van alcohol veroorzaken cannabisgebruikers slechts zelden een ongeval. Dat komt onder andere doordat cannabis niet de remmen losgooit, in tegenstelling tot alcohol, en het vermogen om te beoordelen of je aan het verkeer kunt deelnemen daardoor veel sterker is. Wie geblowd heeft, rijdt daarom meestal helemaal niet meer. En als er toch gereden wordt, rijdt een automobilist onder invloed van cannabis “vele malen defensiever dan een dronken chauffeur”, aldus Auwärter in november ter gelegenheid van de Fachtagung zu Cannabis (cannabiscongres) van de stad Frankfurt.

Ook de kleinere politieke partijen zoals Bündnis 90/Die Grünen en Die Linke werken nu aan alternatieve voorstellen. Zolang in Berlijn echter nog een grote coalitie van SPD en CDU regeert, wordt dit hete hangijzer waarschijnlijk niet aangepakt en staat een slachtoffer dus slechts te doen wat mevrouw Westhauser gedaan heeft, namelijk een weerbare houding tonen, gedetailleerde kennis van de rechtspositie verzamelen en een paar maanden afzien  van je favoriete kruid. Dat zal alles wat bekorten, maar niet doen verdwijnen. EU-ingezetenen van andere landen hoeven overigens niet bang te zijn hun rijbewijs kwijt te raken wanneer hun dit in Duitsland overkomt. Hoewel men dit wel geprobeerd heeft, biedt het EU-recht daartoe geen mogelijkheden. Daarom mag je na aanbetaling van een bedrag ter hoogte van de te verwachten boete (ca. 500 euro) en een rijverbod van 24 uur, je rijbewijs behouden. Je krijgt later via de post een rijverbod voor alleen Duitsland. Dat geldt, al naar gelang de situatie en behandelende ambtenaar, voor korte tijd of tot aan een MPO in een DIN-gecertificeerd laboratorium.  Duitsland is werkelijk uniek in dit opzicht.